માલવા પ્રદેશ કપાસના ઉત્પાદન માટે જાણીતો છે, પરંતુ હવે અહીંના ખેડૂતો ડાંગર અને ઘઉંના પાક તરફ વળી રહ્યા છે. લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP) અંગે અનિશ્ચિતતા અને ગુલાબી ઈયળ અને સફેદ માખીનો ઉપદ્રવ ખેડૂતોના કપાસની ખેતી છોડી દેવાના મુખ્ય કારણો માનવામાં આવે છે.
પંજાબના ખેડૂતો કપાસની ખેતીથી નિરાશ થઈ રહ્યા છે. આના પરિણામે, આ વર્ષે રાજ્યમાં કપાસના ઉત્પાદનમાં 63.48 ટકાનો ઘટાડો નોંધાયો છે. એક વર્ષમાં કપાસના ઉત્પાદનમાં મોટો ઘટાડો થવાને કારણે સરકારના પાક વૈવિધ્યકરણના પ્રયાસોને આંચકો લાગ્યો છે.
પંજાબના ખેડૂતો કપાસની ખેતીથી નિરાશ થઈ રહ્યા છે. આના પરિણામે, આ વર્ષે રાજ્યમાં કપાસના ઉત્પાદનમાં 63.48 ટકાનો ઘટાડો નોંધાયો છે. એક વર્ષમાં કપાસના ઉત્પાદનમાં મોટો ઘટાડો થવાને કારણે સરકારના પાક વૈવિધ્યકરણના પ્રયાસોને આંચકો લાગ્યો છે.
ખેડૂતો કપાસની ખેતી છોડી દેવા પાછળ લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP) અંગે અનિશ્ચિતતા અને ગુલાબી ઈયળ અને સફેદ માખીનો ઉપદ્રવ મુખ્ય કારણો હોવાનું માનવામાં આવે છે. કોટન એસોસિએશન ઓફ ઈન્ડિયાના તાજેતરના અહેવાલમાં કપાસના ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થયો હોવાનું બહાર આવ્યું છે.
માલવા પ્રદેશ કપાસના ઉત્પાદન માટે જાણીતો છે, પરંતુ હવે અહીંના ખેડૂતો ડાંગર અને ઘઉંના પાક તરફ વળી રહ્યા છે. રાજ્યનું ભૂગર્ભજળ સ્તર પહેલાથી જ ઘટી રહ્યું છે. 118 બ્લોક રેડ ઝોનમાં ગયા છે અને આ અહેવાલે હવે સરકારની ચિંતામાં વધુ વધારો કર્યો છે. અહેવાલ મુજબ, કપાસનું ઉત્પાદન 2023-24માં 6.09 લાખ ગાંસડીથી ઘટીને 2024-25માં 2.52 લાખ ગાંસડી થઈ ગયું છે. તેવી જ રીતે, વિસ્તાર પણ 2.14 લાખથી ઘટીને 1 લાખ હેક્ટર થઈ ગયો છે.
હરિયાણા અને રાજસ્થાનમાં પરિસ્થિતિ થોડી સારી
હરિયાણા અને રાજસ્થાનમાં કપાસનું ઉત્પાદન પણ ગયા વર્ષની સરખામણીમાં ઘટ્યું છે, પરંતુ હજુ પણ ત્યાં પરિસ્થિતિ થોડી સારી છે. ૨૦૨૪-૨૫માં, હરિયાણાએ ૫.૭૮ લાખ હેક્ટરમાં કપાસનું વાવેતર કર્યું હતું અને ૧૧.૯૬ લાખ ગાંસડીનું ઉત્પાદન કર્યું હતું, જ્યારે રાજસ્થાને ૬.૨૭ લાખ હેક્ટરમાં કપાસનું વાવેતર કર્યું હતું અને ૧૭.૭૯ લાખ ગાંસડીનું ઉત્પાદન કર્યું હતું.
MSP પર કપાસની ખરીદીમાં પણ ઘટાડો
પંજાબમાં MSP પર કપાસની ખરીદીમાં ઘટાડો નોંધવામાં આવ્યો છે. માર્ચમાં કોટન કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયાના અહેવાલ મુજબ, ૨૦૨૪-૨૫માં પંજાબમાં MSP પર માત્ર ૨ હજાર ગાંસડીની ખરીદી કરવામાં આવી હતી, જ્યારે ૨૦૧૯-૨૦માં આ આંકડો ૩.૫૬ લાખ ગાંસડીનો હતો. તેવી જ રીતે, ૨૦૨૦-૨૧માં ૫.૩૬ લાખ ગાંસડીની MSP ખરીદી કરવામાં આવી હતી. ૨૦૨૧-૨૨ અને ૨૦૨૨-૨૩ દરમિયાન કપાસનો બજાર ભાવ MSP કરતાં વધુ હતો, તેથી આ બે વર્ષ દરમિયાન MSP પર કોઈ ખરીદી થઈ ન હતી. વર્ષ ૨૦૨૩-૨૪માં, MSP પર માત્ર ૩૮ હજાર ગાંસડી ખરીદવામાં આવી હતી.
